انسان نمونه جهان است و جایگاه عقل و شیاطین در آن

در اول کتاب رجوم الشیاطین مرحوم محمد کریم خان کرمانی اع به توضیح مختصری پیرامون این مطلب میپردازند که انسان نمونه ای از این جهان است به طوری که برای هر جزء عالم نمونه ای در انسان یافت میشود.

چنانکه حضرت علی علیه اسلام میفرمایند:

أتزعم أنک جرمٌ صغـیر                وفیک انطوى العالم الأکبر

و همچنان که در این جهان آسمان ها و زمین هاست، برای انسان نیز همین گونه است و به صورت جدول زیر آن را توضیح میدهند:

شیاطین بعادت دیرین بآسمان بالا میرفتند و به اخبار آن دسترسی داشتند تا زمانی که پیغمبر (ص) که عقل کل بود تشریف آورد، و آسمانها بنور او روشن شد و شیاطین که از تاریکی خلق شده اند، بواسطه غلبه نور او از آسمانها رانده شدند چنانکه خداوند میفرماید فمن یستمع الآن یجد له شهابا رصدا و پس از آن تصرفات شیاطین در زمین محدود شد تا هنگامیکه پیغمبر (ص) رجعت فرماید و ابلیس و گروه او را نابود کند و زمینها را نیز از آنها پاک کرده و بنور خودش روشن کند همچنانکه آسمانها روشن شده بود.

پس بهمین طور که گفته شد انسان نیز آسمان و زمینی دارد و شیاطین در آن فعالیت دارند و در اول به آسمانهای وجود انسان بالا میروند و با وسوسه های باطل خودشان مراتب آسمانی انسان را آلوده میکنند و در عقاید انسان خدشه وارد میکنند ، تا هنگامی که عقل که پیغمبر باطن است، در بدن انسان برانگیخته شود و آسمانهای وجود او به نور عقل روشن شود و شیاطین را از آسمانها رانده و بنور ستارگان معارف و یقین و علوم بسوزاند.

البته در انسان نیز مانند آنچه در عالم گفتیم، پس از ظهور عقل نیز شیاطین در زمین انسان میمانند و با وسوسه در اعمال انسان فساد میکنند، اما عقاید او درست و بنور عقل محفوظ است تا هنگام رجعت و ظهور باطن عقل که آن را فؤاد می گویند و آن مثال و نور خداوند است که تمام آسمانها و زمینها را فرامیگیرد چنانکه خداوند میفرماید و اشرقت الارض بنور ربها، پس جمیع شیاطین را در همه زمینهای وجود انسان میسوزاند و کار های خود را در وجود انسان  بروز میدهد تا جایی که مصداق قول امام علیه السلام میشود که فرمودند القی فی هویتها مثاله فاظهر عنها افعاله . و آنجا است که خداوند در حدیث قدسی میفرماید اطعنی فیما امرتک اجعلک مثلی.

و در آخر مرحوم کرمانی اع می فرمایند:

مختصر آنکه تا انسان صاحب این مقام نگردد همیشه شیاطین در دل و سینه او هستند و در عقاید و اعمال او دائما وسوسه میکنند پس چون دانستم این را خواستم که آماده بکنم برای مؤمنین شهبی را برای دفع شیاطین که هر وقت بآسمان وجود آنها بالا روند برای استراق سمع و تلبیس و وسوسه دفع نمایند آنها را با یکی از آن ستارهای درخشنده و شهب سوراخ‌کننده تا اینکه آسمانهای عقاید و افکار و خیالات و اوهام و علوم و عاقله و نفوس و عقولشان از آن وساوس و شکوک و شبهات محفوظ بماند و خواستم تهیه نمایم برای ایشان معارف و حقایقی را بطور اختصار که سبب شود برای برگشتن عقل ایشان و ظهور باطن آن شاید خداوند باین جهت شیاطین و پیروان آنها را از اراضی وجود ایشان نفی فرماید پس از خداوند خواستارم که مرا بر انجام این رساله کامیاب فرماید بطوری که عقلی باشد نوشتنی که به نیروی آن عقول تکوینیه قوت یابد و در سینه‌های مردم برانگیخته شود و در دلهای ایشان رجعت نماید پس شیاطین را از آسمانها و زمینهای ایشان براندازد.