خیر و شر افعال، ذاتی یا نسبی؟

زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۲ دقیقه
دانلود مقاله به صورت PDF

افعال به ذاته خیر یا شر نیستند و خوبی و بدی کارها نسبی است. و نسبی بودن آن به فاعل و کننده آن کار و نیت اوست چنانکه پیامبر ص فرمودند انما الاعمال بالنیات. و برای اثبات این مساله دلایل و مثال های بسیاری میتوان اقامه کرد، مانند مکانی که میتواند برای شخصی نجس باشد و برای شخصی که اطلاعی از آن ندارد نجس نیست یا حدیث (سواء علی من خالف هذا الأمر (ولایت امیرالمومنین ع) صلیّ أو زنا). مرحوم کرمانی اع هم مثال های جالبی را ذکر میکنند که در ادامه میخوانیم.

زشت و زیبائی فعل از فاعل است ** * ** فعل نیکی و بدی را قابل است
گر تو را زین شبهه ای باشد بجان ** * ** انما الاعمال بالنیات خوان

هر چه آن از بنده میآید خطاست ** * ** هر چه از حق آید آن نیک و رواست
بنده گر نفسی کُشد از نزد خویش ** * ** از قصاصش جان و تن سازند ریش
حق هزاران نفس را یکدم کُشد ** * ** قتل او مدح و ثنا را می‌سزد
جور ما در حَبه ای باشد گناه ** * ** حق هزاران حرث را سازد تباه
لایقش نَبوَد بجز مدح و سپاس ** * ** فعل ما با او کی آید در قیاس

پس در کل فعل خداوند خوب و زیبا بوده و افعال خلق زشت است. و بر همین اساس هر چه مخلوق نورانیت و جهت من ربه او غالب بر نفسش باشد اعمال زیباتری خواهد داشت. لذا ائمه که به تمامه نور بوده (و انبیا و کاملین به تبعیت از ایشان) همه افعال و اعمال ایشان، فعل و خواست خداوند بوده و خیر است و نباید کار ایشان را با خود مقایسه کنیم. اما ما ناقصین برای نجات خود باید افعال و امیالمان را تابع امر خداوند کنیم نه نفس خود.

فعل کامل همچو او کامل بود ** * ** فعل ناقص پست و ناقابل بود
فعل کامل را قیاس از خود مگیر ** * ** اوست نور الله و تو نار السعیر
کی درآید نور و نار اندر قیاس ** * ** لایق نار است ذم، او را سپاس
زین سبب فعل تو نار جان تست ** * ** فعل حق زاینده ایمان تست
فعلهای تو همه نار هواست ** * ** فعلهای حق همه نور هداست
میل تو گر تابع امرش شود ** * ** جسم و جانت سوی علیین رود
گر قضایش تابع میلت شود ** * ** جسم و جانت سوی سجین میرود

ای خنک آنکو مطیع حق شده است ** * ** کار او کار حق مطلق شده است
گفت او باشد همه گفت علیم ** * ** فعل او باشد همه فعل حکیم
همچو کامل فعل او کامل بود ** * ** نه چو ناقص مجتث و زایل بود
فحش از شکرلبان شیرین بود ** * ** وز ترش‌رویان، خوشی سنگین بود
گر جفا از دوست آید ور وفا ** * ** نیست بهر عاشقان الاّ صفا

معانی کلمات:

مجتث: از بیخ برکنده شده

منصف

منصف

یک دوستار آل محمد علیهم السلام که سعی بر نگاه منصفانه دارد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

1 × سه =

وبسایت مکارم الابرار تا اطلاع ثانوی تعطیل میباشد