شرح حال شیخ احمد احسایی اع – قسمت چهارم: ابتلائات

مرحوم کرمانی اع در کتاب مبارک هدایه الطالبین، ذکر بعضی از محن و ابتلائات شیخ احسایی اعلی الله مقامه را می نمایند، که در این مطلب بطور خلاصه مرور میکنیم.

اولین محنت ایشان معاشرت با خلق بود، چرا که از طفولیت طالب انزوا و تفکر شخصی در آفاق و انفس بوده و هر چه مقامات ایشان عالی تر میشد، بیشتر از مردم دوری میگزیدند، تا آنجا که بیشتر عمر خود را تا سنین ۵۰ سالگی در روستا ها، بیابان ها و در خفا و انزوا سر می کردند، و از این قرار بود که پس از آنکه به ایشان تکلیف نشر علم و فضایل واگذار شد، در مکاشفات خود از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله طلب انزوا و ترک مردم داشتند.

همچنین از مال دنیا به دفعات مختلف هر چه جمع میگشت با مؤمنینی از بلاد خود مساوات مینمودند و گویا دو دفعه نیز به مقتضای قوله خداوند وَ یُؤْثِرُونَ عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کٰانَ بِهِمْ خَصٰاصَهٌ تمام مال خود را ایثار کرده و به فقرا بخشیدند، تا آنکه توسط اهل بیت علیهم السلام، در خواب از این بذل مال نهی مینمایند، چنانکه مرحوم کرمانی اع میفرمایند:

شب حضرت صاحب ‏الامر را عجل‏ الله فرجه در خواب دیدند که فرمودند چرا مال خود را متفرق کردی ما به جهت مصلحتی این اسباب را برای تو مهیا کردیم و بعد از این ما از برای تو اسباب می‏فرستیم آنها را متفرق مکن و نگاه دار و چون بیدار شدند خداوند عالم از جاها که هیچ گمان نبود برای ایشان اسباب حاضر کرد و یوما فیوما از جاهای بی‏گمان اسباب دنیا از برای ایشان می‏رسید و چیزهای نفیس هرکس برای ایشان به هدیه می ‏آورد تا آنکه شب حضرت پیغمبر را صلوات ‏الله علیه و آله به خواب دیدند که فرمودند باید بروی و علم خود را که ما به تو انعام کرده ‏ایم در میان خلق آشکار کنی که مذاهب باطله در عالم شیوع گرفته است و باید بروی و آن باطلها را براندازی. چون بیدار شدند بسیار از این خواب غمگین شدند که باید صبر بر مکابده انذال و معاشرت ارذال کنند.

پس به تمامی ائمه علیهم السلام متوسل گشتند تا شاید بر رهایی از این مأموریت چاره ای باشد، که نشد و تمامی آیات عظام علیهم السلام بر همان امر، ایشان را مأمور نمودند.

محنت دیگر ایشان پس از معاشرت با خلق، تکفیر آنجناب توسط برخی معاندین بود که جز حسادت دلیل دیگری نداشت، چرا که شاهد استقبال عامه علما و مردم و شاه ایران از آن جناب بودند، و آن را در منافات با ریاست طلبی ها و خود پرستی های خود می انگشاتند.

جالب این بود که مخالفین شیخ احسایی اع هیچگاه از علماء طراز اول و بزرگ زمان نبودند و بزرگترین ایشان مثل برغانی بود که تنها در قزوین وجهه ای داشت و شخص قابل توجهی نیز وی را همراهی نکرد، حتی پسر خود او شیخ جعفر نیز به شیخیه گرایش داشت و از رویه پدر رنج میبرد. البته طبق آنچه پسر روایت میکند، پدرش محمد تقی در اواخر عمر از آن تکفیر نادم شده بود. در آخر نیز وی توسط برادر زاده خود بنام قره العین که از بزرگان بابیه بود، به قتل رسید. ( لازم به ذکر است لقب شهید ثالث نیز که به وی دادند بی اساس بوده چرا که پیش از او به قاضی نور الله شوشتری این لقب داده شده بود.)

بدترین آسیبی که فتنه برغانی برای شیخیه داشت این بود که در دهان عوام اصطلاحاتی انداختند که از درک آن عاجز بوده و با چنین مسائلی (که در وبسایت به موارد آن اشاره کرده و توضیح داده ایم) شق عصای مسلمین کرده و در شیعه تفرقه انداختند، حتی با نام ایشان رساله منتشر کرده یا در کتب ایشان دست میبردند و کفر و متون تحریک آمیز وارد مینمودند تا بیشتر سبب تحریک عوام شود و نزد هر کسی که هر چیزی را که منافرت داشت به شیخ اع نسبت میدادند و تهمت های خود را نوشته به بلاد مختلف ارسال مینمودند، تا جایی که مرحوم کرمانی اع میفرمایند:

 پس به یکی می‏گفتند که شیخ جمیع علمای اولین و آخرین را از مفید اعلی‏ الله مقامه تا آقا سید علی رفع الله شأنه همه را بد می‏داند و طریقه کل مجتهدین و علما را طریق ضلالت می‏داند نعوذ بالله و خلاف اجماع کل علما می‏گوید و به بعضی دیگر می‏گفتند که شیخ در امیرالمومنین علیه السلام غلو کرده است و علی را خالق و رازق و محیی و ممیت می‏داند و کل خلق را مفوض به علی علیه السلام می‏داند و از مفوضه لعنهم الله می‏باشد و به بعضی دیگر می‏گفتند که شیخ گفته است که کل ضمیرهای قرآن به علی برمی‏گردد و گفته که وقتی‏که می‏گویی ایاک نعبد و ایاک نستعین باید علی را قصد کنی و بگویی که ای علی تو را عبادت می‏کنیم و از تو یاری می‏جوییم و به بعضی می‏گفتند که شیخ به معاد جسمانی قائل نیست و می‏گوید که بدنها به آخرت نمی‏آید و مرده‏ها زنده نمی‏شوند و به بعضی می‏گفتند که شیخ می‏گوید پیغمبر صلی الله علیه و آله با جسم خود به معراج نرفتند بلکه به روح خود رفتند و به بعضی می‏گفتند که شیخ می‏گوید که خدا عالم به جزئیات مخلوقات خود نیست و به بعضی می‏گفتند که شیخ می‏گوید امام حسین شهید نشده است و بر مردم مشتبه شده است و امثال این مزخرفات را که هر عاقلی و سفیهی از آنها تبری می‏کند و می‏داند که اینها زندقه و کفر است به آن عالم ربانی و فاضل صمدانی و نور سبحانی نسبت می‏دادند و هرچند آن بزرگوار در مجالس و محافل می‏فرمودند ای قوم من از این عقاید بیزارم و هرگز اینها را ننوشته‏ام و نگفته‏ام و عقاید من عقاید مسلمین است و بیزاری می‏جویم از هر اعتقادی که مخالف اجماع و ضرورت شیعیان باشد و عقاید خود را به طوری که سابق عرض کردیم در فصلی بخصوصه بیان می‏فرمود و می‏فرمود این است عقاید من از خدا بترسید و شق عصای مسلمین نکنید و تفریق در میان شیعیان نیندازید کسی از ایشان نمی‏پذیرفت. بالاخره می‏گفتند که شیخ در دلش غیر از این سخنها است خدایا نمی‏دانم که اینها علم غیب داشتند یا از طریقه اسلام است که کسی اقرار کند اقرار او را نشنوند و بگویند تو در دل غیر اینها را اعتقاد داری. آیا نخوانده‏ اند قول خدا را که می‏فرماید و لاتقولوا لمن القی الیکم السلام لست مومنا

و این فتنه ها تا آنجا بالا گرفت که هنگام آخرین سفر شیخ احسایی اع به کربلا، نزد حاکم وقت عثمانی داوود پاشا که ناصبی بوده و با شیعه عداوت داشت، کتاب شیخ احسایی اع را که در آن ذم خلفا بود بردند و گفتند ببین که شیخ احمد مذمت خلفا را کرده و قدح در ابا‏بکر و عمر و عثمان می‏کند، تا بدین وسیله او را تحریک کرده و برای شیخ احسایی اع دردسر و خطر ایجاد کنند.

مرحوم کرمانی اع میفرمایند:

آه آه قلم اینجا رسید و سر بشکست ببینید که هیچ شیعه این عمل می‏کند و سعایت شیعه دیگر وانگهی عالمی را که همه علما اجماع بر حقیت او کرده‏ اند در نزد پاشای سنی ناصبی می‏کند که او بد عمر را گفته است؟ آیا فردا جواب امیر المومنین را چه می‏دهند؟ آیا فردا به روی پیغمبر چگونه می‏نگرند؟ آیا فردا جواب ائمه را چه می‏دهند؟ نه اینکه پشت اسلام را به این عمل شکستند؟ نه اینکه کمر دین را به این واسطه شکستند؟ آیا رگی از اسلام در بدن چنین اشخاص هست؟

و این موارد برخی از ابتلائات ایشان بود، و بطور اختصار از جمله محن ایشان، انکاری بود که علماء شیعه بر فضائل اهل بیت علیهم السلام داشتند، و یا فوت ۲۲ تن از فرزندان ایشان و فرار ها و نقل مکان های بسیار از شر اعداء و نصاب و همچنین کثیری از ابتلائات جزئیه که مجال نقل همه امور نیست.

انشاء الله در قسمت بعد به ذکر برخی اجازات و اقوالی از سایر علماء معروف پیرامون آن جناب میپرداریم.