آداب دعا و توسل

سلام علیکم
ابتداءً عرض میشود که چون بذات خداوند نمیشود رو کرد و توجه نمود چون او در جائی نیست که در جای دیگر نباشد و همانطور که برای بدن ما قبله‌ای معلوم فرموده مثل خانه کعبه که در حال نماز رو بآن اگر بکنیم رو بخداوند کرده‌ایم، برای نفس ما هم قبله‌ای معلوم فرموده که اگر رو بآن بکنیم رو بخداوند کرده‌ایم و آن محمد و آل‌محمد هستند علیهم السلام و ایشان وجه الله هستند و باید متوسل بایشان بشویم و رو بایشان کنیم، چنانکه حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمودند که خداوند میفرماید ای بندگان من اگر کسی حاجتی نزد شما داشته باشد و شما را به کسی که دوست میدارید بخواند اجابت خواهش او را میکنید ، آگاه باشید که محبوبتر بندگان من و گرامیتر آنها نزد من محمد و علی حبیب و ولی من هستند و هر کس حاجتی بمن دارد بآنها متوسل بشود و من رد نمیکنم سؤال سائلی که بآنها و به پاکان از عترت آنها مرا بخواند .
و چون راه توسل بمحمد و آل‌محمد علیهم السلام شیعیان بزرگ ایشان هستند و فرموده‌اند شیعه ما راه خداوند هستند برای توسل بآن بزرگواران اول متوسل بخادمان و بندگان مقرب ایشان میشویم بعد از راه آن بزرگواران بخداوند توجه میکنیم . و از اسباب استجابت دعا این است که قبل از دعا برای خودمان دعا برای مؤمنین بکنیم و فرموده‌اند هر کس چهل نفر از مؤمنین را در دعا بر خود مقدم بدارد خداوند دعای او را مستجاب میفرماید .
به هر حال پیرامون دعا و توسل، خلاصه ای از آنچه مرحوم آقای حاج عبدالرضا خان ابراهیمی اعلی الله مقامه، در کتاب مبارک درهای بهشت فرموده اند ذکر میکنم.
۱- پیش از توسل به درگاه ائمه علیهم السلام، باید ایشان را به معرفت های چهار گانه بیان و معانی و ابواب و امامت بشناسیم، و بدانیم که توسل به ایشان توسل به خداست و ایشانند اسماء و صفات خداوند که فرموده است وَ لِلّٰهِ اَلْأَسْمٰاءُ اَلْحُسْنىٰ فَادْعُوهُ بِهٰا و ایشانند ابواب رحمت خداوند چنانکه میخوانیم این باب الله الذی منه یوتی.
۲- دعا و توسل باید در کمال تضرع و خشوع و انکسار باشد، و به این منظور باید متوجه باشیم که ایشان آقایان ما هستند که هر چه داریم از ایشان است و ما بنده ذلیلی هستیم که هیچ از ما ساخته نیست، از این جهت ابتدا باید شروع به مدح و ثنای پروردگار و اهل بیت علیهم السلام کنیم و متوجه عظمت ایشان و ذلت خود باشیم.
پس از آن، جهت خشوع بیشتر اگر ساجد و گریان باشیم بهتر است و در غیر حال سجده انگشت سبابه راست را براست و چپ حرکت دهیم یا انگشت سبابه چپ را به پائین و بالا حرکت دهیم یا دو کف دست را رو بآسمان بگیریم یا اگر دعا برای پناه بردن از شرّی است پشت دستها را بطرف بالا بکنیم و چشم‌ها را پائین بیندازیم و اگر انگشتر فیروزه یا عقیق در دست داشته باشیم بهتر است و همه اینها تعبیراتی از خضوع و خشوع نفس و احساس حقارت و ذلت ما است در مقابل ایشان که مظهر کبریای خداوندند و همین حالت احساس احتیاج و علم به عجز و ذلت خود از گویاترین زبانهای دعا است.
۳- حاجات و توسلات خود را بزبان بیاوریم و شرح آن را بتفصیل عرض کنیم.
۴- با نیت و توجه کامل باشیم نه که لفظی بگوئیم و دلمان جای دیگر باشد.
۵- توسلات اگر با جمعی از مومنین باشد بهتر است و یا اینکه تنهایی بطور مکرر و با الحاح و اصرار باشد، چنانکه روایت شده، اگر چهل نفر در امری دعا بکنند خداوند مستجاب میفرماید و اگر چهل نفر نباشند چهار نفر هر یک ده مرتبه دعا کنند خداوند مستجاب میفرماید و اگر چهار نفر نباشند یک نفر چهل مرتبه دعا کند خداوند دعای او را مستجاب میکند و حضرت باقر علیه السلام اگر امری ایشان را محزون میکرد زنها و بچه‌ها را جمع میفرمودند و دعا میفرمودند و آنها آمین میگفتند و حضرت صادق علیه السلام فرمودند دعاکننده و آمین‌گوینده شریک هستند .
۶- در خواسته های خود از خلق مأیوس باشیم.
۷- غرض از دعا و توسل صرفا برآورده شدن حوائج نباشد، بلکه نیت عبادت خداوند داشته باشیم، و علامتش این است که کسی که فقط برای برآورده شدن حاجتش دعا میکند، اگر حاجتش روا شد دیگر دعا نمیکند و اگر نشد شاکی و نا امید میشود. ولی مؤمن کامل که دعا میکند غرضش عبادت پروردگار است و عرض ذلت و فقر و احتیاج خود در درگاه او و اگر خداوند حاجتش را برآورد او را حمد میکند اگر هم براورده نشد میفهمد مصلحتش نبوده و باز خداوند را حمد مینماید .
۸- با حسن ظن دعا و توسل کنیم و امیدوار به استجابت باشیم، و چرا امیدوار نباشیم در حالی که خداوند وعده فرمود که اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ و اگر تأخیر در استجابت شد باید بدانیم که یا بشروط دعا عمل نکرده‌ایم یا با سایر مراتب خود دعای برعکسی کرده‌ایم و یا اینکه همه شروط درست بوده ولی خداوند مصلحت در تأخیر اجابت میدانسته یا اینکه استجابت آن گذشت زمانی را نیاز دارد، چرا که عموما دعاهایی که  بلا مهلت مستجاب میشود مثل دعاهای انبیا است که خداوند مصلحت میداند و فورا مستجاب میفرماید و آنها از قبیل معجزات است یا مطلبی است که مقدماتش فراهم شده و دعای بنده مصادف با آن میشود و از طرف خداوند امضا میشود و انجام میشود و در غیر چنین احوالی با آن علمی که بنقصان خود و کوتاهی در شروط دعا داریم لازم نکرده است فوراً مستجاب شود، اما به هر حال باید امیدوار بود و مأیوس نشد و مداومت بر دعا داشته باشیم تا آنکه خداوند مستجاب بفرماید و کسی که دری را بکوبد و اصرار کند بالاخره داخل میشود.
۹- با اعمال و رفتار خودمان برعکس دعایی که کرده ایم، انجام ندهیم، مثلاً دعا میکنیم خداوند عمر ما را زیاد کند با دست خود هم صله ارحام بکنیم با پای خود هم با استطاعت بزیارت حضرت سیدالشهداء علیه السلام برویم و با همه مراتب یک جور دعا کنیم البته مستجاب میشود ولی اگر بزبان آنطور دعا کنیم ولی قطع رحم بکنیم دعای زبانی باطل میشود و باصطلاح هر چه رشته‌ایم پنبه میشود و از اسباب عدم استجابت دعاها ارتکاب معاصی و خوردن حرام و کسب حرام و رباخوری است و همچنین اگر ظلمی بکسی میکنیم و دعا کنیم مثل آن ظلم را دیگری بما نکند، مستجاب نخواهد شد.
۱۰- با عجله دعا نکنیم بلکه با حواس جمع و قلب ساکن مشغول دعا و توسل بشویم و اگر حالمان مقتضی نیست دعا را بوقت مناسبش بیندازیم و همچنین عجله در استجابت نداشته باشیم و از خداوند بخواهیم که هر چه صلاح ما است استجابت فرماید ، و بهر حال باید همیشه از خداوند مصلحت خود را بخواهیم و واگذار باو بکنیم و هر چه خواست بآن راضی باشیم .
۱۱- مکان دعا و توسل بهتر است در پنهانی باشد که از ریا دور و باخلاص نزدیک تر باشد و حضرت رضا علیه السلام فرمودند یک دعا در پنهانی معادل هفتاد دعا در علانیه است و همچنین بهترین جاها برای دعا در زیر قبه حضرت سیدالشهداء است علیه السلام و در عرفات و در مسجد و نزد قبر پدر و مادر .
۱۲- از  حیث زمان  اوقاتی را که مناسب‌تر است انتخاب نمائیم مثل بعد از نماز واجب یا در نافله وتر یا بعد از زوال و بعد از مغرب و بعد از نماز عشاء یا در روزهای جمعه و شبهای جمعه و آخرین ساعت شب و اگر دعا برای طلب رزق است در بین الطلوعین که وقت تقسیم ارزاق است و همچنین بعد از نافله نماز صبح و قبل از غروب و همچنین در وقت قراءت قرآن و شنیدن اذان و نزول باران و وقت رسیدن دو صف بهم در جنگ و در ماه مبارک رمضان ابواب رحمت باز است و ابواب جهنم بسته است و دعا مستجاب میشود
۱۳- انصاف در دعا داشته باشیم و حد خود را بشناسیم، مثلا اگر حمالی دعا کند پادشاه شود کمال بی‌انصافی را کرده ولی اگر دعا کند سرحمال کاروانسرا بشود از او پسندیده است که چنین آرزوئی داشته باشد و دعائی بکند و حضرت امیر علیه السلام فرمودند دعا چهار شرط دارد اول احضار نیت دوم اخلاص باطن سوم شناختن کسی که از او سؤال میکنی چهارم انصاف در سؤال .
۱۴- الفاظ دعا را باید درست ادا کرد و غلط نخواند. و از همین جهت است که در اخبار تحریص و ترغیب بیاد گرفتن عربی فرموده‌اند، البته حکم عالم و جاهل هم فرق میکند جاهلی که غلط خوانده باز خداوند بهمان نیتی که داشته و صحیح بوده استجابت دعای او را میفرماید ولی عالمی که غلط بخواند عذری نزد خداوند ندارد و در حدیث است که آمرزیده میشود برای جاهل هفتاد گناه پیش از آنکه بر عالم یک گناه آمرزیده شود، و از جمله شروط در الفاظ مخصوصاً برای ضعفا استعمال همان الفاظی است که ائمه علیهم السلام تعلیم فرموده‌اند که همه آنها مأخوذ از قرآن است و دعا هم مثل دوا است دوائی را که دواساز بسازد بهتر است و اما اهل استبصار و علم مانعی ندارد که گاهی بغیر آن الفاظ هم دعا بفرمایند چون عالمند و میدانند که چه عرض میکنند .
۱۵- دعا و توسلی که میخوانیم نسبت به ما راست و مناسب حال ما باشد، مثلاً حضرت سجاد علیه السلام با لفظی بخدای خود عباراتی عرض کرده‌اند و تعبیر از ما فی الضمیر خود آورده‌اند و حال آنکه یکی از آنچه در آن حضرت بوده در ما نیست و این کمال جرأت و جسارت بلکه استهزاست که با همان عبارات دعا کنیم، مثلاً عرض کنیم خدایا ببین چطور دل من لرزان است و از تو میترسم و حال آنکه نه خودم ترسان باشم و نه دلم لرزان، و بهرحال دعا باید طبیعی باشد نه مصنوعی و از همین جهت است که هر دعائی را نباید بخوانیم اگر خودمان هم نمیفهمیم که مناسب حال ما هست یا نیست از بزرگتری بپرسیم و بفهمیم و بعد دعا بکنیم .
ان شاء الله در همین مواردی که ذکر شد، پاسخ خود را یافته باشید و مفید فایده قرار بگیرد ان شاء الله.
برای این بنده کمترین هم دعا بفرمایید.